Usability Testing là gì? Quy trình thực hiện Testing hiệu quả

Trong quá trình phát triển sản phẩm, Heuristic Evaluation là công cụ hữu ích, giúp đội ngũ Product phát hiện sớm các điểm nghẽn trong trải nghiệm người dùng (UX). Nhưng liệu chỉ dựa vào các nguyên tắc thiết kế có đủ để đảm bảo một sản phẩm vận hành mượt mà trong thực tế?

Thống kê cho thấy, 43% vấn đề UX được phát hiện qua Heuristic Evaluation thực chất không phải lỗi thực sự. Đây là lý do các chuyên gia UX thường kết hợp phương pháp này với Usability Testing – nơi đội ngũ Product trực tiếp quan sát cách người dùng tương tác với sản phẩm, theo dõi hành vi, phản hồi của họ và từ đó đưa ra những điều chỉnh phù hợp.

Ngay cả Jakob Nielsen, cha đẻ của 10 Usability Heuristics, cũng khẳng định rằng chỉ với 5 người dùng tham gia thử nghiệm, chúng ta có thể phát hiện đến 85% vấn đề về khả năng sử dụng.

Vậy Usability Testing là gì? Phương pháp này giúp tối ưu trải nghiệm người dùng như thế nào? Và làm sao để triển khai một cách hiệu quả? Hãy cùng khám phá trong bài viết dưới đây!

Usability Testing là gì?

Usability Testing (Kiểm thử khả năng sử dụng) là một phương pháp quan trọng trong thiết kế và phát triển sản phẩm, nhằm đánh giá mức độ thân thiện và hiệu quả của sản phẩm khi người dùng tương tác. Mục tiêu chính là phát hiện các vấn đề mà người dùng gặp phải, từ đó cải thiện trải nghiệm người dùng (UX – User Experience).

Trong quá trình kiểm thử, người tham gia sẽ thực hiện các nhiệm vụ cụ thể trên sản phẩm, trong khi các nhà nghiên cứu, nhà thiết kế UX sẽ quan sát, ghi nhận dữ liệu và phân tích hành vi của họ. Phương pháp này tập trung vào:

• Đánh giá khả năng hoàn thành nhiệm vụ của người dùng một cách độc lập và hiệu quả.
• Đo lường hiệu suất sử dụng, bao gồm tốc độ thao tác, lỗi gặp phải và phản ứng cảm xúc.
• Xác định mức độ hài lòng, sự dễ hiểu và tính thoải mái khi trải nghiệm sản phẩm.
• Phát hiện vấn đề UX tiềm ẩn và đề xuất các giải pháp tối ưu.

Thông qua Usability Testing, đội ngũ Product có thể kiểm chứng các quyết định thiết kế, nâng cao chất lượng trải nghiệm và đảm bảo sản phẩm đáp ứng tốt nhu cầu thực tế của người dùng.

Sự Khác Biệt giữa Usability Testing vs User Testing

Cả 2 phương pháp Usability Testing lẫn User Testing đều là những cách tiếp cận quan trọng, giúp đội ngũ Product hiểu hơn về người dùng trong quá trình thiết kế sản phẩm. Dù vậy, chúng nhắm đến những mục tiêu khác nhau và được áp dụng ở những thời điểm khác nhau.

1. Mục Tiêu Chính

• Usability Testing tập trung vào mức độ dễ sử dụng và trải nghiệm người dùng của sản phẩm. Nó trả lời câu hỏi: “Sản phẩm này có trực quan, thân thiện và hoạt động hiệu quả với người dùng thực tế?”. Mục tiêu là tối ưu tính khả dụng, giúp người dùng hoàn thành nhiệm vụ nhanh chóng và dễ dàng.
• User Testing tập trung vào việc kiểm tra mức độ phù hợp của sản phẩm với đối tượng mục tiêu. Nó giúp xác định liệu sản phẩm có đáp ứng nhu cầu, giải quyết vấn đề của người dùng và phù hợp với mong đợi của họ không, qua đó trả lời câu hỏi: “Người dùng có sẵn sàng sử dụng và chấp nhận sản phẩm này không?”

2. Đối Tượng Kiểm Thử

• Usability Testing: Thường là nhóm người dùng đại diện, tham gia thử nghiệm trên nguyên mẫu hoặc sản phẩm gần hoàn thiện.
• User Testing: Tập trung vào người dùng tiềm năng hoặc hiện tại, thường được khảo sát trước khi sản phẩm chính thức phát triển.

3. Giai Đoạn Thực Hiện

• Usability Testing: Thường diễn ra sau giai đoạn thiết kế, khi đã có nguyên mẫu hoặc sản phẩm sơ khai để kiểm tra và khắc phục lỗi khả dụng. Tuy nhiên, nó cũng có thể được tiến hành trong quá trình thiết kế, phát triển hoặc sau khi ra mắt để cải thiện trải nghiệm.
• User Testing: Được thực hiện sớm trong vòng đời sản phẩm nhằm xác nhận ý tưởng, hiểu nhu cầu người dùng và lấy phản hồi về các tính năng tiềm năng.

4. Phương Pháp Kiểm Thử

• Usability Testing: Sử dụng các công cụ như First Click Tests, Session Recordings, Eye Tracking, Prototype Testing và quan sát trực tiếp để phát hiện vấn đề giao diện và tối ưu trải nghiệm.
• User Testing: Tập trung vào thu thập dữ liệu qua User Interviews, Contextual Inquiry và User Surveys để hiểu kỳ vọng và xác thực ý tưởng sản phẩm.

3 cách phân loại usability testing phổ biến

Usability Testing có thể được phân loại theo nhiều tiêu chí khác nhau, mỗi phương pháp đều mang lại những lợi ích riêng. Doanh nghiệp có thể lựa chọn cách tiếp cận phù hợp tùy theo mục tiêu nghiên cứu và nguồn lực sẵn có. Dưới đây là các loại phổ biến:

1. Qualitative vs quantitative testing

Dựa trên loại dữ liệu thu thập được, Usability Testing có thể chia thành:

• Kiểm thử định tính (Qualitative Testing): Tập trung vào việc khám phá lý do đằng sau hành vi của người dùng. Phương pháp này thu thập phản hồi chi tiết về hành vi và cảm nhận của người dùng khi tương tác với sản phẩm. Mục tiêu là phát hiện những điểm gây khó khăn, động lực và nhu cầu tiềm ẩn—những yếu tố mà dữ liệu số không thể phản ánh đầy đủ.
• Kiểm thử định lượng (Quantitative Testing): Đánh giá khả năng sử dụng bằng cách đo lường các chỉ số cụ thể, chẳng hạn như tỷ lệ hoàn thành nhiệm vụ, thời gian thao tác, số lần nhấp chuột,… Cách tiếp cận này giúp đưa ra đánh giá khách quan về hiệu suất sử dụng, đồng thời theo dõi mức độ cải thiện qua từng giai đoạn.

2. Moderated vs unmoderated testing

Dựa trên mức độ tham gia của người điều phối, Usability Testing có thể chia thành:

• Kiểm thử có hướng dẫn (Moderated Testing): Được thực hiện với sự tham gia trực tiếp của người điều phối, người này sẽ hướng dẫn, quan sát và đặt câu hỏi để làm rõ hành vi của người dùng. Phương pháp này giúp thu thập phản hồi chuyên sâu, phù hợp với các giai đoạn đầu của thiết kế khi cần hiểu rõ hơn về trải nghiệm người dùng.
• Kiểm thử không có hướng dẫn (Unmoderated Testing): Người dùng tự thực hiện nhiệm vụ mà không có sự giám sát trực tiếp. Họ nhận được hướng dẫn từ trước, trong khi dữ liệu về hành vi và hiệu suất được ghi lại để phân tích sau.

3. Remote vs in-person testing

Dựa trên địa điểm thực hiện, Usability Testing có thể được chia thành:

• Kiểm thử từ xa (Remote Testing): Người tham gia và người điều phối không cần ở cùng một địa điểm. Phương pháp này có thể được thực hiện dưới dạng có hoặc không có người hướng dẫn, giúp mở rộng đối tượng thử nghiệm và tiết kiệm chi phí. Tuy nhiên, các thách thức như vấn đề kết nối mạng hoặc khó quan sát ngôn ngữ cơ thể có thể ảnh hưởng đến chất lượng dữ liệu thu thập.
• Kiểm thử trực tiếp (In-person Testing): Được thực hiện tại cùng một địa điểm, cho phép người điều phối theo dõi trực quan các phản ứng phi ngôn ngữ như biểu cảm khuôn mặt, cử chỉ tay và thái độ của người dùng. Điều này giúp thu thập dữ liệu chi tiết hơn nhưng lại tốn kém hơn và bị giới hạn về mặt địa lý.

Quy trình thực hiện Usability Testing

Quy trình thử nghiệm khả năng sử dụng giúp xác định các điểm gây khó khăn và tối ưu trải nghiệm người dùng thông qua việc quan sát hành vi thực tế. Để đảm bảo kiểm thử diễn ra hiệu quả, cần tuân theo các bước sau:

1. Lên kế hoạch kiểm thử

Bước đầu tiên là xây dựng một kế hoạch chi tiết nhằm định hướng toàn bộ quá trình. Một kế hoạch hiệu quả thường bao gồm:

• Mục tiêu & phạm vi kiểm thử: Xác định rõ sản phẩm cần đánh giá, những khía cạnh quan trọng và bối cảnh thử nghiệm.
• Tiêu chí đánh giá: Thiết lập các chỉ số đo lường mức độ dễ sử dụng, hiệu quả và trải nghiệm người dùng.
• Đối tượng tham gia & số lượng mẫu: Xác định nhóm người dùng đại diện và số lượng mẫu cần thiết.
• Phương pháp & công cụ kiểm thử: Lựa chọn hình thức thử nghiệm (moderated/unmoderated, remote/in-person) và các công cụ hỗ trợ.
• Tình huống & kịch bản thử nghiệm: Xây dựng các nhiệm vụ thực tế mà người dùng sẽ thực hiện, kèm theo các câu hỏi theo dõi.
• Vai trò & trách nhiệm: Phân công nhiệm vụ cho các bên liên quan (nhà nghiên cứu, người quan sát, điều phối viên).
• Lộ trình & thời gian thực hiện: Xác định các mốc quan trọng và thời gian hoàn thành.
• Kết quả mong đợi: Định hình đầu ra như báo cáo kiểm thử, phân tích hành vi người dùng và đề xuất cải thiện.

Việc lập kế hoạch chặt chẽ giúp đảm bảo sự đồng thuận giữa các bên, tối ưu quy trình và mang lại những cải tiến thực sự giá trị.

Xem thêm: Cách lập kế hoạch Usability Testing hiệu quả? (Bài viết bằng tiếng Anh)

2. Tuyển chọn người tham gia phù hợp

Để thu thập thông tin chính xác, việc tìm đúng đối tượng thử nghiệm là yếu tố then chốt. Sau khi hoàn tất kế hoạch, nhóm thực hiện sẽ xác định và tuyển chọn người tham gia dựa trên tiêu chí đã đề ra. Một số phương pháp phổ biến gồm:

• Sử dụng công cụ tuyển dụng: Các nền tảng như Optimal Workshop, User Interviews giúp tìm kiếm ứng viên phù hợp theo tiêu chí cụ thể.
• Tận dụng khách hàng hiện tại: Mời những người dùng thực tế của sản phẩm tham gia thử nghiệm để có phản hồi chân thực.
• Khai thác mạng xã hội & cộng đồng: Đăng bài trên các nhóm liên quan hoặc chạy quảng cáo để thu hút ứng viên phù hợp.

Việc tuyển chọn đúng đối tượng giúp đảm bảo kết quả kiểm thử phản ánh chính xác trải nghiệm thực tế của người dùng, từ đó mang lại những cải tiến thiết thực cho sản phẩm.

3. Lên lịch & thiết lập phiên kiểm thử

Sau khi chọn được người tham gia, bước tiếp theo là tổ chức và chuẩn bị các phiên kiểm thử để đảm bảo quá trình diễn ra thuận lợi. Các bước quan trọng bao gồm:

• Chọn thời gian phù hợp: Phối hợp với người tham gia để sắp xếp thời gian kiểm thử thuận tiện, đảm bảo họ có thể tham gia đầy đủ và sẵn sàng.
• Gửi thư mời & hướng dẫn: Cung cấp thông tin chi tiết về phiên kiểm thử, bao gồm thời gian, nền tảng sử dụng (nếu kiểm thử trực tuyến), và những gì họ cần chuẩn bị trước.
• Thiết lập môi trường kiểm thử: Chuẩn bị không gian vật lý hoặc trực tuyến, đảm bảo đầy đủ công cụ và thiết bị cần thiết để quá trình diễn ra thuận lợi.
• Chạy thử nghiệm trước: Kiểm tra toàn bộ thiết bị, công cụ ghi hình và kịch bản kiểm thử trước khi bắt đầu để tránh các vấn đề kỹ thuật.
• Phân công vai trò: Xác định nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên trong nhóm, bao gồm người điều phối, người quan sát và người ghi chép.

Việc lên lịch và thiết lập cẩn thận giúp đảm bảo phiên kiểm thử diễn ra suôn sẻ, cho phép người tham gia tập trung vào nhiệm vụ và cung cấp phản hồi có giá trị.

4. Tiến hành kiểm thử

Khi mọi công tác chuẩn bị đã hoàn tất, bước tiếp theo là thực hiện phiên kiểm thử một cách hiệu quả. Quá trình này bao gồm:

• Cung cấp hướng dẫn rõ ràng: Giới thiệu mục đích của buổi thử nghiệm cho người tham gia, đảm bảo họ hiểu rằng mục tiêu là đánh giá sản phẩm chứ không phải khả năng của họ. Trong quá trình này, cần tránh đưa ra gợi ý hoặc hướng dẫn thực hiện các hành động cụ thể—hãy để người tham gia tự do thao tác.
• Quan sát hành vi người dùng: Theo dõi quá trình thực hiện nhiệm vụ, ghi nhận các dấu hiệu bối rối, do dự hoặc lỗi phát sinh để hiểu rõ điểm khó khăn.
• Đặt câu hỏi bổ sung: Sau mỗi tác vụ, đặt câu hỏi để làm rõ suy nghĩ của người tham gia, chẳng hạn :”Bạn đang cố gắng làm gì?” hay “Bạn nghĩ gì khi thao tác bước này?” Điều này giúp phát hiện sự khác biệt giữa kỳ vọng của người dùng và trải nghiệm thực tế.

Thực hiện kiểm thử hiệu quả đòi hỏi sự quan sát tinh tế, kỹ năng lắng nghe và tạo không gian thoải mái để người tham gia chia sẻ suy nghĩ một cách chân thực.

5. Ghi chép và báo cáo kết quả

Sau khi hoàn thành các phiên kiểm thử, bước cuối cùng là tổng hợp dữ liệu và phân tích kết quả thu được để tạo thành một Bộ tài liệu báo cáo (Deliverable Package) và chia sẻ với các bên liên quan nhằm cải thiện sản phẩm. Bộ tài liệu này thường bao gồm:

• Bản ghi phiên kiểm thử: Lưu lại tương tác trên màn hình, biểu cảm khuôn mặt (nếu có) và phản hồi bằng lời nói. 
• Dữ liệu người tham gia: Bao gồm thông tin nhân khẩu học, chân dung người dùng (personas) và bối cảnh sử dụng.
• Báo cáo Usability Testing: Tổng hợp các phát hiện chính, như điểm gây khó khăn, tỷ lệ hoàn thành tác vụ, mức độ hài lòng và các xu hướng quan trọng. Các công cụ trực quan như bản đồ nhiệt (heatmaps) hay sơ đồ luồng tác vụ (task flow charts) giúp làm nổi bật các vấn đề mà người dùng gặp phải.

Việc ghi chép và báo cáo chi tiết giúp đưa ra các đề xuất cải tiến cụ thể, hỗ trợ định hướng các bước tiếp theo trong quá trình tối ưu trải nghiệm người dùng.

Xem thêm: Heuristic Evaluation là gì? Sự Khác Biệt giữa Heuristic và Usability Testing

Khi nào nên thực hiện kiểm thử tính khả dụng?

Usability Testing là một phần không thể thiếu trong suốt vòng đời sản phẩm, giúp đảm bảo rằng sản phẩm đáp ứng tốt nhu cầu của người dùng và mang lại trải nghiệm mượt mà. Dưới đây là ba giai đoạn quan trọng mà kiểm thử tính khả dụng mang lại hiệu quả cao nhất:

1. Trước giai đoạn phát triển

Khi bản wireframe hoặc prototype đã sẵn sàng, việc kiểm thử giúp đánh giá cách người dùng tương tác với bố cục, cấu trúc và chức năng của sản phẩm. Điều này giúp UI UX Designers phát hiện các vấn đề điều hướng, điểm bất hợp lý trong quy trình thực hiện hoặc lỗi thiết kế và chỉnh sử kịp thời, trước khi doanh nghiệp đầu tư tài nguyên vào phát triển sản phẩm.

2. Trước khi ra mắt sản phẩm

Trước khi sản phẩm chính thức được tung ra thị trường, kiểm thử giúp đánh giá mức độ hiệu quả và tính sẵn sàng của sản phẩm. Các phương pháp như phân tích nhiệm vụ (Task Analysis) hoặc A/B Testing giúp đánh giá mức độ hiệu quả khi người dùng thực hiện các tác vụ quan trọng, đảm bảo sản phẩm sẵn sàng để triển khai rộng rãi.

3. Định kỳ sau khi ra mắt

Ngay cả khi sản phẩm đã đi vào hoạt động, kiểm thử định kỳ vẫn rất cần thiết để xác định các vấn đề mới, thích ứng với sự thay đổi trong hành vi người dùng và cải thiện sản phẩm theo thời gian. Quá trình này giúp sản phẩm duy trì sự phù hợp với nhu cầu của người dùng và giữ vững lợi thế cạnh tranh trên thị trường.

Cơ Hội nhận gói UX Audit Miễn Phí đầu năm 2025!

Bạn có đang băn khoăn về trải nghiệm người dùng (UX) trên sản phẩm của mình? Đừng bỏ lỡ cơ hội nhận gói Audit sản phẩm miễn phí từ Lollypop thông qua chiến dịch WinAudit! 

Qua chiến dịch này, Lollypop sẽ tiến hành đánh giá sản phẩm của bạn dựa trên các nguyên tắc Heuristic Usability, kết hợp với Design Principles, nhằm phát hiện các điểm nghẽn ảnh hưởng đến trải nghiệm người dùng. Đây là cơ hội để bạn cải thiện sản phẩm và sẵn sàng bứt phá trong năm 2025!

Lưu ý: Vì số lượng đăng ký tham gia có hạn, hãy nhanh tay đăng ký WinAudit ngay!

Tạm kết

Trong bài viết này, Lollypop Vietnam đã chia sẻ hướng dẫn toàn diện về Usability Testing – một quy trình quan trọng giúp xác định và khắc phục các vấn đề có thể ảnh hưởng đến trải nghiệm người dùng. Ngay cả khi sản phẩm số của bạn đang hoạt động tốt, vẫn luôn có những thách thức không ngờ tới! Vì vậy, kiểm thử định kỳ chính là chìa khóa để đảm bảo trải nghiệm sản phẩm luôn mượt mà và thân thiện với người dùng.

Nếu bạn đang tìm kiếm một đơn vị cung cấp dịch vụ kiểm thử UX chuyên sâu để nâng cao chất lượng sản phẩm số, đội ngũ chuyên gia của Lollypop  sẵn sàng hỗ trợ! Chúng tôi tự hào là một studio thiết kế UI/UX hàng đầu, chuyên cung cấp giải pháp nghiên cứu UX, thiết kế và phát triển sản phẩm trên nhiều nền tảng số. 

Liên hệ ngay để đặt lịch tư vấn MIỄN PHÍ và khám phá cách chúng tôi có thể áp dụng các tiêu chuẩn kiểm thử tính khả dụng để tối ưu trải nghiệm người dùng cho sản phẩm của bạn!